Cyhoeddiad y Mis, Rhagfyr

Ydym ni’n siarad yr un iaith?

Rhagfyr 2025 

Dr Jason Woolley, Darlithydd Cyflogadwyedd, oedd prif awdur adroddiad diweddar yn dwyn y teitl ‘Ydym ni’n siarad yr un iaith? Ariannwyd yr ymchwil cydweithredol gan Medr drwy Advance HE ac roedd yn ystyried yr iaith a ddefnyddir yn gyffredinol mewn hysbysebion swyddi i raddedigion a pha mor effeithiol y mae myfyrwyr yn ei deall. 

Aeth ymchwilwyr o Brifysgolion Wrecsam, Aberystwyth, Bangor, Caerdydd ac Abertawe, ochr yn ochr â’r Brifysgol Agored a Phrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant ati i gymharu hysbysebion a ysgrifennwyd mewn iaith eglur, sy’n gysylltiedig â’r brifysgol gyda rhai a ddefnyddiodd ymadroddion ymhlyg ‘nodweddiadol’ i gyflogwyr. Rydym yn edrych ar yr ail bostiad fel cyhoeddiad y mis ar gyfer mis Rhagfyr.

A yw geiriau’n bwysig?

Fel arfer, mae myfyrwyr yn mynychu prifysgol i ennill y sgiliau a’r wybodaeth sydd eu hangen i sicrhau swydd dda, mewn maes cysylltiedig, ar ddiwedd eu hastudiaethau. Pwynt i’w ystyried yw pa mor dda y mae’r iaith y mae myfyrwyr yn dod i arfer â hi yn y brifysgol yn cyd-fynd â’r iaith a ddefnyddir wedyn gan gyflogwyr posibl mewn hysbysebion swyddi. All y graddedigion adnabod dymuniadau ac anghenion y cyflogwr er mwyn ymateb yn ddigonol i’r hysbyseb a dangos bod ganddynt y sgiliau hynny? Ystyriodd yr ymchwil a gynhaliwyd gan Jason a’i gydweithwyr y cwestiwn hwn a datgelu pam mae geiriau a therminoleg yn bwysicach nag y credwch.

Y dull

Defnyddiodd yr ymchwilwyr ddull dau gam:

• Cam 1: Dadansoddwyd sampl amrywiol o ddisgrifiadau swyddi lefel graddedig ar draws y gwyddorau, celfyddydau creadigol, busnes a pheirianneg gan ddefnyddio deallusrwydd artiffisial cynhyrchiol, a chymharu disgrifiadau swyddi penodol (megis ‘sgiliau cyfathrebu’) ac ymhlyg (megis ‘gweithio gydag eraill’), yna dadansoddwyd amlder y geiriau a’u defnyddio wrth ddylunio cam dau.

• Cam 2: Arolwg myfyrwyr a gasglodd wybodaeth ynghylch cefndir myfyrwyr (y cyd-destun yr oeddent yn paratoi ar gyfer cyflogaeth), nodi eu setiau sgiliau eu hunain, a’r gallu i nodi’r hyn yr oedd cyflogwyr yn chwilio amdano a sut fyddent yn dangos eu bod yn addas ar gyfer y rôl.  

Mae’r adroddiad yn cynnwys enghreifftiau o’r disgrifiadau swydd a gynhyrchwyd gan ddeallusrwydd artiffisial ar gyfer disgrifiadau penodol ac ymhlyg. 

Y canfyddiadau

Cynhyrchodd yr ymchwil ganlyniadau meintiol ac ansoddol, o ganlyniad i’r dull aml-ddulliau. 

Mae’r adroddiad yn trafod proffil yr ymatebwyr, yn ogystal â chyfyngiadau i’r setiau data megis anghydraddoldeb yn nifer yr ymatebwyr yn ôl cefndir. Amlygwyd tueddiadau allweddol:

• Yn gyffredinol, mae myfyrwyr yn gwybod beth mae cyflogwyr yn ei ddisgwyl ac yn teimlo’n hyderus ynghylch sgiliau craidd fel gwaith tîm, addasrwydd a chyfathrebu, gan ddangos cyfatebiaeth dda yn yr eirfa a ddefnyddir gan y cyflogwyr a’r myfyrwyr
• Arweiniodd ymadroddion eglur mewn hysbysebion at ddealltwriaeth gliriach, ac roedd ymadroddion ymhlyg “yn arwain at anghyfartalwch a gwahaniaeth mewn dealltwriaeth a allai wahaniaethu yn erbyn rhai grwpiau” yn cynnwys poblogaethau niwroamrywiol

• Pan mae hysbysebion swyddi yn defnyddio iaith ymhlyg neu jargon sector penodol, mae myfyrwyr yn cael trafferth dehongli beth sy’n ofynnol, sy’n golygu os nad yw graddedigion yn defnyddio’r iaith “gywir”, mae perygl iddynt gael eu diystyru ar gyfer swyddi

Beth mae hyn yn ei olygu?

Gall graddedigion a chyflogwr sy’n ‘siarad yr un iaith’ greu rhwystrau. Mae perygl i gyflogwyr eithrio ymgeiswyr oherwydd geiriad aneglur, er enghraifft myfyrwyr niwroamrywiol, sy’n codi pryderon cydraddoldeb posibl. Mae gan brifysgolion ddyletswydd hefyd i baratoi graddedigion ar gyfer byd lle mae iaith yn sgil bwysig, “gwelir bod ymarferwyr cyflogadwyedd mewn gwasanaethau gyrfaoedd neu academyddion yn chwarae rhan bwysig iawn. Maent yn sefyll ym mhen culaf twndis cyfathrebu rhwng myfyrwyr a chyflogwyr. Mae angen iddyn nhw gyflwyno a chyfleu wrth fyfyrwyr ehangder yr hyn y gallai cyflogwyr fod yn ei ddisgwyl, gan gadw at egwyddorion categori cyffredinol a hylaw (addysgadwy)”

Mae ymchwilwyr yn gwneud argymhellion ar gyfer ymchwil hydredol pellach yn ogystal â chamau ymarferol y gellir eu cymryd o ganlyniad i’r canfyddiadau yn yr adroddiad hwn, yn cynnwys:

• Lleoliadau, prosiectau dan arweiniad cyflogwr, a mentora i ddod â gweithwyr ‘i’r ystafell ddosbarth’ a helpu i ddarparu cyd-destun go iawn i fyfyrwyr

• Cyflogwyr i wirio tôn ac eglurder hysbysebion

• Fframweithiau prifysgolion yn cynnwys enghreifftiau lefel pwnc fel bod myfyrwyr yn gwybod sut i ddangos y gofynion

Beth nesaf?

Mae’r astudiaeth arloesol wedi’i chynnwys yn Medr News, Nation Cymru, Advance HE News a Wales Online. Gwahoddwyd Jason i ledaenu’r canfyddiadau yn Fforwm Llais Dysgwyr NUS Medr ym mis Rhagfyr, ac mae gwaith ar y gweill i adeiladu ar y momentwm presennol 👏 Cadwch lygad a darllenwch yr adroddiad yma.