Cyril Oswald Jones (1880 -1969)
Ganwyd Cyril yn Llanarmon-yn-Iâl, Sir Ddinbych ym mis Rhagfyr 1880 yn un o saith o blant.
Ei dad Humphrey Bradley Jones oedd y prifathro yn yr ysgol breswyl yn Llanarmon-yn-Iâl a bu'n fardd, siaradwr cyhoeddus, cerddor a pherfformiwr adnabyddus mewn Eisteddfodau. Ei enw barddol oedd Garmonydd. Addysgwyd Cyril yn yr ysgol breswyl, Ysgol Brydeinig Caergybi ac Ysgol Ramadeg Dinbych.
Fel ei dad Garmonydd, hyfforddodd Cyril i fod yn athro a gweithio mewn ysgol yn Nyfnaint am rai blynyddoedd ac ar farwolaeth ei dad bu'n brifathro dros dro Ysgol Tregeiriog am 6 mis tra penodwyd olynydd.
Penderfynodd ei fod eisiau dod yn gyfreithiwr ac ar ôl cael ei erthyglu i'w frawd Fred gymhwyso fel cyfreithiwr yn 1904.
Yn 1905 priododd Margaret Jane Roberts o Dreffynnon.
Listiodd yn Breifat yn 6ed Bataliwn y Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig ym Medi 1914 a derbyniodd Gomisiwn ym mis Gorffennaf 1916 cyn ei benodi'n Gynrychiolydd Milwrol Apelau Sir Ddinbych 1916 – 17.
Yn 1919 sefydlodd practis cyfreithiol yn Wrecsam o'r enw Cyril Jones & Co sy'n dal i ddwyn ei enw.
Gallai myfyrwyr sy'n gwneud cais i astudio'r Gyfraith ym Prifysgol Wrecsam elwa ar Fwrsariaeth Cyril Oswald Jones
Content Accordions
- Diddordebau Diwylliannol
Roedd gan Cyril ddiddordeb mewn ysgrifennu ac iaith o oed ifanc.
Yn ddiweddarach bu'n un o sylfaenwyr Cymdeithas Eisteddfod Môn ac ysgrifennydd yr Eisteddfod Sir a chanddo ddiddordeb enfawr yn niwylliant a iaith Cymru. Roedd ganddo lyfrgell helaeth o lyfrau Cymraeg.
- Bywyd Gwleidyddol
Gan ei fod wedi bod yn aelod o'r Blaid Ryddfrydol am rai blynyddoedd ac wedi gweithredu fel Asiant Rhyddfrydol dros Ynys Môn, ymunodd â'r Blaid Lafur ym 1916. Ymunodd â Chyngor Tref Wrecsam ym 1920, cafodd ei ethol yn Alderman yn 1929, Cadeirydd y Pwyllgor Iechyd yn 1921 a Maer Bwrdeistref Wrecsam yn 1937.
O dan ei Gadeiryddiaeth o'r Pwyllgor Iechyd cynhaliwyd clirio slymiau helaeth a gwella'r gwaith carthion a'i ymestyn, cafodd y Clinig Mamolaeth a Lles Plant ei wella a'i foderneiddio, ac anogodd imiwneiddio plant yn erbyn difftheria. Cymerodd ddiddordeb brwd yn y Cymorth i Ffoaduriaid ac yn y Mudiad Cymorth i Sbaen yn ystod y rhyfel cartref.
. Safodd dros y Senedd dros Ynys Môn yn 1926 (Llafur) ac yn erbyn ei frawd Fred Llewellyn-Jones (Rhyddfrydol) dros etholaeth Sir y Fflint 1929. Etholwyd ei frawd Fred ar gyfer y senedd a daeth Cyril yn ail.
- Gyrfa Gyfreithiol
Yn 1920 daeth yn Gyfreithiwr i Gymdeithas y Glowyr Gogledd a gweithiodd ar ran Undeb y Glowyr ac Undebau Llafur eraill i gael iawndal am ddamweiniau. Ef oedd y cynrychiolydd cyfreithiol i lowyr Gogledd yn yr ymholiadau i Brif Ffrwydriad Llai a Thrychineb Glofa Gresffordd. Digwyddodd Trychineb Gresffordd ar 22 Medi 1934 yng Nglofa Gresffordd, pan laddwyd 266 o ddynion mewn ffrwydrad a thân tanddaearol. Mae Gresffordd yn un o drychinebau pyllau glo gwaethaf Prydain: ni wnaeth yr ymchwiliad i'r drychineb adnabod achos yn derfynol, er bod tystiolaeth yn awgrymu bod methiannau mewn gweithdrefnau diogelwch a rheoli pyllau glo gwael yn ffactorau cyfrannol. Achoswyd dadlau cyhoeddus pellach gan y penderfyniad i selio ardaloedd a ddifrodwyd y lofa yn barhaol, gan olygu mai dim ond un ar ddeg o'r rhai fu farw gafodd eu hadfer.
Bu'n ymgyrchydd cynnar dros gymorth cyfreithiol i'r rhai na allai fforddio cynrychiolaeth gyfreithiol gan roi tystiolaeth i Bwyllgor Ymholiad y Senedd a bu'n ysgrifennydd Pwyllgor Tlodion Cymdeithas y Gyfraith Gogledd Cymru.
Yn 1953-1954 etholwyd ef yn Llywydd Cymdeithas y Gyfraith Caer a Gogledd Cymru; bu ei fab Hywel yn y swydd hon wedyn yn 1968 -1969 ac yn ŵyr Colin ym 1990-1991.
Roedd Cyril yn arloeswr wrth alluogi unigolion o gefndiroedd llai cefnog i fod yn gymwys fel cyfreithwyr. Cyn hynny, y traddodiad y byddai'n rhaid i ymgeiswyr dalu i ymgymryd ag 'erthyglau' i hyfforddi gyda chyfreithiwr; Newidiodd hyn, trwy nid yn unig ddileu'r gofyniad i dalu ffi, ond drwy dalu cyflog i'r ymgeisydd yn ystod y cyfnod hyfforddiant. Roedd hyn yn galluogi unigolion o gefndir cymdeithasol ehangach i fod yn gymwys fel cyfreithwyr.
Ar ei farwolaeth ym 1969 cyfeiriodd adroddiadau papur newydd ato fel "Cyfreithiwr y Dyn Tlawd" a "Hyrwyddwr Achosion Radical".
