Academydd o Wrecsam yn cyd-arwain prosiect gwerth £4.6m a ariennir yn cynorthwyo pontio gwyrdd
Dyddiad: Dydd Llun Hydref 30
Mae academydd o Brifysgol Wrecsam yn cyd-arwain prosiect ymchwil gyda Phrifysgol Caergrawnt a Phrifysgol Caerdydd i greu Llwyfan Map Agored Cymunedol (COMP) ar gyfer Cenedlaethau'r Dyfodol i olrhain y trawsnewidiad gwyrdd ar Ynys Môn/Ynys Môn.
Yr Athro Alec Shepley, Deon Cyswllt Ymchwil yng Nghyfadran y Celfyddydau, Gwyddoniaeth a Thechnoleg ym Mhrifysgol Wrecsam/Prifysgol Wrecsam, sy'n arwain elfen Wrecsam ac mae'r Athro Scott Orford yn arwain yr elfen yng Nghaerdydd. Arweinir y prosiect cyfan gan yr Athro Flora Samuel o Adran Pensaernïaeth Prifysgol Caergrawnt.
Mae'r prosiect yn un o bedwar grant Ecosystem Pontio Gwyrdd (GTE) newydd gwerth £4.6 miliwn gan Gyngor Ymchwil y Celfyddydau a'r Dyniaethau (AHRC).
Er gwaethaf newidiadau i Lyfr Gwyrdd Trysorlys EM i annog mathau o werthuso heblaw economaidd, mae awdurdodau lleol yn ei chael hi'n anodd dal gwerth cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol mewn ffordd sy'n bwydo i mewn i'w systemau a'u prosesau.
Nod y prosiect newydd hwn yw gwneud hyn yn haws trwy silio data fel y gellir ei ddefnyddio fel sail ar gyfer gweithredu hyperleol wedi'i dargedu ar gyfer y trawsnewidiad gwyrdd.
Bydd y data a gesglir fel rhan o'r prosiect hwn yn ddefnyddiol i awdurdodau lleol y tu hwnt i Ynys Môn, a bydd yn llywio eu penderfyniadau wrth iddynt fynd ar drywydd eu trawsnewidiadau gwyrdd eu hunain.
Mae'r prosiect, sy'n gydweithrediad â Sefydliad Ymchwil a Data Cymdeithasol ac Economaidd Cymru (WISERD) ym Mhrifysgol Caerdydd, Prifysgol Caergrawnt a Phrifysgol Wrecsam, yn ogystal â sawl partner arall, yn cael ei gefnogi gan Lywodraeth Cymru a Chomisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol yng Nghymru sy'n ymchwilio i ffyrdd o fesur a dehongli cyrhaeddiad yn erbyn Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol – darn o ddeddfwriaeth cynaliadwyedd sy'n arwain y byd.
Meddai'r Athro Shepley: "Rwy'n falch iawn o rannu ein bod wedi derbyn £4.6 miliwn fel rhan o'r alwad Ecosystemau Pontio Gwyrdd dan arweiniad AHRC, i adeiladu Llwyfan Map Agored Cymunedol ar gyfer Ynys Môn.
"Rydym yn bwriadu gweithio gydag ymarferwyr celfyddydol i helpu i ddatblygu mathau newydd o ddata cymunedol. Mae gan Gymru, wrth gwrs, draddodiad o farddoni - beirdd a cherddorion.
"Beth mae hynny'n ei olygu mewn termau ymarferol yw y bydd ein bardiau'n teithio o amgylch yr ynys yn myfyrio ar faterion sy'n gysylltiedig â newid hinsawdd ac ymgymryd â gweithgareddau creadigol sy'n ennyn diddordeb plant a phobl ifanc ar yr ynys.
"Byddwn yn datblygu pob math o ymatebion sy'n ymwneud â phethau hanfodol ond 'anodd eu mesur' fel sut mae plant a phobl ifanc yn teimlo yn eu bywydau o ddydd i ddydd am faterion sy'n ymwneud â newid yn yr hinsawdd.
"Bydd y data cyfoethog hwn yn darparu mewnwelediadau defnyddiol a themâu sy'n dod i'r amlwg i lywio a galluogi'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau sy'n gyfrifol am wreiddio daliadau Deddf Cenedlaethau'r Dyfodol a bydd y wybodaeth a gasglwn yn cael ei digido ac yn ffurfio rhan fawr o'r Llwyfan Map Cyhoeddus.
"Bydd y prosiect dan arweiniad yr Athro Flora Samuel, yn creu model ar gyfer casglu data awdurdodau lleol ledled y DU ac mae'n cydweithio â mi yma ym Mhrifysgol Wrecsam a chydweithwyr ym Mhrifysgol Caerdydd."
Meddai’r Athro Flora Samuel: "Ni ellir mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd heb ddatgelu a mynd i'r afael â'r anghydraddoldebau o fewn cymdeithas a lle maen nhw'n digwydd. Dim ond pan fyddwn yn gwybod beth sy'n digwydd a lle, a sut mae pobl yn addasu i newid yn yr hinsawdd, y gallwn wneud penderfyniadau gwybodus."
Bydd y data a wnaed yn y gymuned yn cael ei droshaenu ar setiau data cyfredol y cyfrifiad a gweinyddol i adeiladu map sylfaenol Cenedlaethau'r Dyfodol o Ynys Môn.
Gellir clystyru'r haenau gyda'i gilydd i fesur cynnydd yr ynys yn erbyn Deddf Cenedlaethau'r Dyfodol ond gellir eu hailgyflunio hefyd i fathau eraill o sgema mesur. Fel hyn, bydd y prosiect yn cynnig model ar gyfer cynllunio cynhwysol, tryloyw ac seiliedig ar dystiolaeth, gan gynnig gwersi i weddill y DU a thu hwnt.
Mae'r wobr hon yn rhan o raglen Arsyllfa’r Dyfodol: Dylunio'r Trawsnewid Gwyrdd, y rhaglen ymchwil ac arloesi ddylunio fwyaf a ariennir yn gyhoeddus yn y DU. Wedi'i ariannu gan AHRC mewn partneriaeth ag Arsyllfa’r Dyfodol yn yr Amgueddfa Ddylunio, nod y buddsoddiad amlfoddol hwn, sydd werth £25m, yw dod ag ymchwilwyr dylunio, prifysgolion a busnesau ynghyd i gataleiddio'r newid i sero net ac economi werdd.