Dysgu proffesiynol mewn addysg:  Polisi ac ymarfer yng Nghymru ers datganoli

Yn ddiweddar cyhoeddodd Kelly Smith o’r tîm Addysg, ynghyd â chydweithwyr o Brifysgol De Cymru ac Ymgynghoriaeth, bapur yn adolygu dysgu proffesiynol yng Nghymru.  

Mae’r erthygl yn archwilio esblygiad dysgu proffesiynol yng Nghymru dros y 25 mlynedd ers datganoli, gan ganolbwyntio ar y polisïau a’r arferion sydd wedi llunio’r tirlun hwn. Mae’n tynnu sylw at gymhlethdod y system addysg broffesiynol yng Nghymru, sydd wedi’i dylanwadu gan ddiwygiadau helaeth ac anghenion esblygol. Mae’r dadansoddiad yn eithrio addysg gychwynnol athrawon (AGA) i ganolbwyntio ar ddysgu proffesiynol addysgwyr presennol. 

Pwyntiau allweddol: 

Diwygiadau ac Ymyriadau: 

• Mae diwygiadau sylweddol, fel y Cwricwlwm i Gymru (2022) a’r diwygiad ADY (2021), wedi arwain at oblygiadau pellgyrhaeddol ar gyfer dysgu proffesiynol. 

• Mae ymyriadau uniongyrchol yn cynnwys mentrau fel y Fargen Newydd (2015), a’r Dull Cenedlaethol ar gyfer Dysgu Proffesiynol (NAPL) (2018), a sawl rhaglen arweinyddiaeth wedi’i hachredu. 

Fframweithiau Cysyniadol: 

Mae dysgu proffesiynol wedi ei gategoreiddio i dair prif ran:  

• Gwleidyddol: Wedi’i gyfeirio’n allanol i gyflawni nodau ar draws y system. 

• Proffesiynol: Wedi’i yrru’n fewnol gan addysgwyr i wella ymarfer. 

• Pragmatig: Wedi’i yrru’n lleol yn ôl y gofyn, yn aml wedi’i gyfyngu gan adnoddau. 

Nodwyd bod continwwm rhwng dulliau trosglwyddol (sy’n canolbwyntio ar gydymffurfio) a dulliau trawsnewidiol (sy’n hyrwyddo arloesedd a thwf). 

Heriau a Thensiynau: 

• Cydbwyso’r angen gwleidyddol am gydlyniad system â’r awydd proffesiynol am asiantaeth. 

• Osgoi gor-ddibyniaeth ar ddulliau pragmatig, a all danseilio tegwch ac effeithiolrwydd. 

• Mynd i’r afael â phwysau allanol, fel perfformiad mewn asesiadau PISA, a all ysgogi ymyriadau gwleidyddol anoddach. 

Potensial Trawsnewidiol: 

• Pwysleisiodd pandemig COVID-19 bwysigrwydd dysgu proffesiynol trawsnewidiol i addasu i heriau digynsail. 

• Ystyrir bod dulliau trawsnewidiol yn fwy effeithiol ar gyfer twf hirdymor, ond mae’n anoddach eu gweithredu na dulliau trosglwyddol. 

Dysgu Proffesiynol yng Nghymru ar ôl Datganoli 

Cynnig y Fargen Newydd 
Yn 2015, cyflwynodd Llywodraeth Cymru y Fargen Newydd ar gyfer Gweithwyr Addysg Proffesiynol i ailosod dysgu proffesiynol mewn ymateb i ddiwygiadau blaenorol. Roedd yn pwysleisio perchnogaeth ymarferwyr o’u datblygiad proffesiynol, gan gynnig mynediad strwythuredig i gyfleoedd dysgu o’r radd flaenaf trwy’r Pasport Dysgu Proffesiynol (PDP) a chonsortia rhanbarthol gwella ysgolion. Tra’i fod yn uchelgeisiol, mae heriau o ran adnoddau a ffocws wedi cyfyngu ar ei wireddu’n llawn. Mae fframweithiau dilynol, fel y Dull Cenedlaethol ar gyfer Dysgu Proffesiynol (NAPL, 2018) a’r Hawl Genedlaethol ar gyfer Dysgu Proffesiynol (NPLE, 2022), wedi pwysleisio’r gwerthoedd hyn, gan geisio gwella taith broffesiynol unigolion ac asiantaethau. 

Heriau'r Cwricwlwm Newydd 
Cyflwynodd y Cwricwlwm i Gymru (CiG) yr hawl i gynllunio cwricwlwm lleol ochr yn ochr â chydlyniad cenedlaethol, gan adlewyrchu’r tensiynau rhwng y nodau proffesiynol a gwleidyddol mewn dysgu proffesiynol. Er bod egwyddorion datganoledig yn cael eu croesawu, teimlai addysgwyr nad oeddent yn barod oherwydd y diffyg eglurdeb, gan arwain at alwadau am raglenni dysgu proffesiynol cydlynol a chynaliadwy. 

Datblygu Sefydliadau sy’n Dysgu 
Mae mabwysiadu’r esiampl o Ysgolion fel Sefydliadau sy’n Dysgu (SLO), yn pwysleisio datblygiad sefydliadau lleol, dan arweiniad proffesiynol. Tra’n drawsnewidiol o bosibl, mae bylchau seilwaith ac arbenigedd wedi rhwystro cynnydd, ac mae dysgu proffesiynol wedi ei gloi yn parhau. 

Dysgu ar Lefel Meistr a Datblygu Arweinyddiaeth 
Mae dwy raglen Meistr a ariennir gan Lywodraeth Cymru—y Meistr mewn Ymarfer Addysgol (MYA) byrhoedlog a’r MA Addysg (Cymru) sy’n parhau hyd heddiw—gyda’r bwriad o uwchsgilio’r gweithlu addysgu, er bod yr olaf yn dal i aros am werthusiad llawn. Mae dysgu arweinyddiaeth broffesiynol wedi esblygu gyda mentrau fel yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol (AGAA Cymru), sy’n hyrwyddo rhaglenni a chefnogi arweinwyr. Fodd bynnag, mae cymhlethdod y system yn aml yn llesteirio cydlyniad a chyrhaeddiad. 

Ymholiad Athrawon a Dysgu Seiliedig ar Ymchwil 
Mae Llywodraeth Cymru yn hyrwyddo ymholiadau gan athrawon gyda mentrau fel y Prosiect Ymholi Proffesiynol Cenedlaethol (PYPC) a Gwreiddio Ymchwil ac Ymholi mewn Ysgolion (EREiS). Nod y rhain yw meithrin diwylliant o fyfyrio beirniadol ac arfer sy’n seiliedig ar ymchwil tra’n wynebu heriau o ran graddio a chynaliadwyedd hirdymor. 

Bwriadau ar gyfer y Dyfodol 
Mae’r tirlun dysgu proffesiynol gorlawn, a ddisgrifir gan ymarferwyr fel “sŵn gwyn”, wedi arwain at ymdrechion i symleiddio a gwella ansawdd, fel proses cymeradwyo dysgu proffesiynol 2023 Llywodraeth Cymru ac ad-drefnu adnoddau ar eu platfform Hwb. Wrth i’r system esblygu, mae’r nod yn parhau i fod yn cynnig dysgu proffesiynol cydlynol, trawsnewidiol wedi’i ysgogi gan ymarferwyr. Fodd bynnag, mae llwyddo i gael consensws ar flaenoriaethau a lleihau annibendod systemig yn parhau i fod yn heriau sylweddol. 

Awgryma’r mewnwelediadau y gallai ymchwil yn y dyfodol archwilio effeithiolrwydd y dulliau hyn sydd wedi'u teilwra, a'u heffaith ar ddeilliannau addysgol, yn ogystal â’r angen am fframweithiau cliriach i hwyluso dysgu proffesiynol.  

Darllenwch y papur llawn.