Grwpio plant ysgol yn seiliedig ar eu galluoedd
Ionawr 2023
Bu ymchwilwyr ym Mhrifysgol Glyndŵr Wrecsam yn gweithio ar brosiect a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru i archwilio manteision ac anfanteision grwpio plant ysgol yn seiliedig ar lefelau cyrhaeddiad. Bu Lisa Formby, Arweinydd Ymchwil mewn Addysg a Dr Dai Thomas, Uwch Ddarlithydd mewn Addysg yn ystod yr astudiaeth, yn gweithio gyda chydweithwyr o Brifysgol De Cymru, Prifysgol Abertawe, a Phrifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant i lunio adroddiad ar gyfer Llywodraeth Cymru.
Mae’r arfer o grwpio plant i ‘setiau’ dosbarth ar sail cyrhaeddiad yn gyffredin, er nad oes digon o ymchwil yn cael ei wneud o fewn addysg Gymraeg. Archwiliodd yr astudiaeth hon batrymau arferion grwpio ar gyfer dysgwyr sy’n cael eu haddysgu mewn grwpiau cyrhaeddiad is, yn enwedig y rhai ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY, a elwid gynt yn Anghenion Addysgol Arbennig), ac archwiliodd brofiadau dysgwyr cyn ac yn ystod pandemig COVID-19. Prif amcanion y prosiect oedd:
1. Archwilio'r arferion grwpio presennol ar gyfer plant ysgol Cymraeg ag ADY
2. Deall sut yr effeithiodd pandemig COVID-19 ar yr arferion hyn
3. Ymchwilio i benderfyniadau addysgwyr i grwpio dysgwyr
4. Archwilio profiadau cymorth plant o fewn grwpiau cyrhaeddiad is cyn ac yn ystod y pandemig
Cynhaliwyd y prosiect yn rhanbarthau De-ddwyrain a De-orllewin Cymru, gan gwmpasu Blaenau Gwent, Caerffili, Sir Fynwy, Casnewydd, Torfaen, Abertawe, Sir Benfro, a Chaerfyrddin. Roedd yr astudiaeth yn cynnwys dulliau cymysg, a'r rhan gyntaf oedd arolwg ar-lein i'w gwblhau gan Gydlynwyr Anghenion Dysgu Ychwanegol (CydADY) mewn ysgolion cynradd ac uwchradd. Gyda’i gilydd, cafwyd 102 o ymatebion i’r arolwg gan Gydlynwyr ADY, a oedd yn cynnwys cwestiynau am arferion grwpio yn eu hysgol.
Canfuwyd bod y rhan fwyaf o ddysgwyr mewn ysgolion cynradd ac uwchradd wedi'u grwpio i ddosbarthiadau yn seiliedig ar gyflawniad ar gyfer pynciau craidd Mathemateg/Rhifedd a Saesneg/Llythrennedd. Rhesymeg Cydlynwyr ADY oedd bod dysgwyr ADY yn cael eu cefnogi’n well, a bod pob dysgwr yn gallu gwella cynnydd academaidd. O ran manteision addysgol grwpiau, honnodd y Cydlynwyr ADY fod gwersi’n well o’u teilwra i dargedu anghenion penodol, e.e., tasgau gwahaniaethol i sicrhau bod pob disgybl yn gweithio ar lefel briodol. Dywedasant ymhellach y gall grwpiau wella cyrhaeddiad trwy herio pob disgybl ar yr un lefel gallu, a thrwy hynny hyrwyddo llwyddiant. Yn yr un modd, dywedodd y Cydlynwyr ADY fod grwpio disgyblion ag ADY yn sicrhau eu bod yn gallu cael cymorth gan staff a allai ganolbwyntio ar eu hanghenion penodol.
Drwy gydol y pandemig, cafwyd sylwadau cymysg am yr effaith ar grwpiau dysgwyr. Nododd rhai effeithiau cadarnhaol gwell cymorth i’r rheini ag ADY, fel rhaglenni â mwy o ffocws ar les yn ogystal â chyrhaeddiad academaidd. Roedd eraill yn gweld bod angen mwy o gymorth ar ADY ag oedd capasiti ar ei gyfer, yn rhannol oherwydd cyflwyno ‘swigod’ lle bu’n rhaid i staff cymorth aros o fewn rhai dosbarthiadau.
Roedd rhan nesaf yr astudiaeth yn cynnwys 14 o grwpiau ffocws gyda 70 o blant (12-14 oed) mewn saith ysgol a gymerodd ran. Dewisodd rhai plant gael eu cyfweld yn unigol yn dilyn grwpiau ffocws, a chynhaliwyd 31 o gyfweliadau. Cynhaliwyd 10 cyfweliad athro arall ar-lein. Ceisiodd y grwpiau a’r cyfweliadau ddarganfod profiadau dysgwyr o gefnogaeth yn eu grwpiau cyn ac yn ystod y pandemig.
Roedd llawer o ddysgwyr yn fodlon â’u grwpiau, gan ddweud bod eu grŵp set is yn darparu digon o gymorth oherwydd mai eu hathrawon oedd y ‘gorau’ a ‘ddim fel athrawon arferol’. Roedd yn amlwg bod y plant yn gweld yr athrawon hyn yn arbennig o ddefnyddiol ac yn fwy na pharod i egluro tasgau yn fanylach. Gyda’r grwpiau’n aml yn llai, roedd hyn yn golygu bod mwy o athrawon ar gael i helpu, ac roedd dysgwyr yn teimlo’n ddigon diogel i ofyn am gymorth. Fodd bynnag, mynegodd rhai dysgwyr rwystredigaeth gyda'r grwpiau set is oherwydd lefel yr her. Teimlai rhai plant fod cyflymder arafach y dosbarth yn ei gwneud hi’n amhosibl iddynt wella, yn ogystal â phrofi aflonyddwch oherwydd sŵn, ymddygiad gwael, a bwlio cyfoedion. Disgrifiodd dysgwyr yr addysg yn ystod y pandemig fel un negyddol ar y cyfan gyda dosbarthiadau ar-lein a llai o gefnogaeth. Daeth y grwpiau cyn-bandemig buddiol i ben trwy gydol y pandemig gyda dysgwyr yn cael eu dychwelyd i'w dosbarthiadau.
Yn ystod y cyfweliadau athrawon, eglurwyd mai pwrpas grwpio dysgwyr oedd er budd academaidd gyda dosbarthiadau llai a chymarebau staff uwch. Fe wnaethant amlinellu natur cymorth fel dysgu ar gyfradd briodol a gallu cymhwyso sgaffaldiau ar gyfer dysgu neu dasgau mwy strwythuredig ac unigol. Honnodd rhai athrawon fod angen grwpio ar sail gallu oherwydd yr anghysondeb rhwng lefelau anhawster dysgwyr o'r un oed. Soniodd athrawon eraill fod eu grwpiau’n darparu cymorth cymdeithasol ac emosiynol i ddysgwyr yn hytrach na buddion academaidd yn unig. Roedd athrawon hefyd yn ymwybodol o’r arwyddocâd negyddol ynghylch setiau is, a sut y gallai cael eu gosod mewn setiau is leihau hyder a chymhelliant plant. Daeth yn broblematig pan ddangosodd plant feddylfryd sefydlog am eu galluoedd, gan feddwl oherwydd eu bod yn y ‘grŵp dwl’ ei fod yn arwydd o’u deallusrwydd yn gyffredinol.
Argymhellion
Dylai pwyslais fod ar addysg gynhwysol fel nod yn ystod cyfnod adferiad COVID, gyda ffocws ar werthoedd cynhwysol a natur arferion cynhwysol mewn ystafelloedd dosbarth prif ffrwd.
Dylai ysgolion fod yn fwy hyblyg o ran eu grwpio, a dylent hefyd ymgynghori â dysgwyr am eu lleoliadau mewn grwpiau.
Dylai ymchwil pellach ymchwilio i'r defnydd o raglenni addysgu cyhoeddedig a'u heffeithiolrwydd, ochr yn ochr â dadansoddiad dyfnach o arferion grwpio.
